Kumar bağımlılığı, bireylerin hayatını derinden etkileyen psikolojik bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Psikiyatrist Uğur Zeren, kumarın insan psikolojisi üzerindeki etkilerini ele alarak bağımlılığın nasıl başladığını ve nasıl bir sürece dönüştüğünü açıkladı. Kumarın temel özellikleri arasında öngörülemezlik ve bilinmezlik olduğuna dikkat çeken Zeren, “Öncelikle kumarın tanımıyla başlayalım. Kumar, para veya başka bir kazanç elde etmek amacıyla oynanan her türlü şans oyunudur. Tarih boyunca kumar sürekli şekil değiştirmiş olsa da insanlık var olduğundan beri hep var olmuştur. Günümüzde kumar, her yerde ve her an oynanabilmekte, üstelik kimin oynadığını başkalarının bilmeyeceği şekilde yani anonim olarak gerçekleşebilmektedir. Teknolojinin gelişmesiyle kumarhanelerin dışına çıkan bu alışkanlık, her daim var olmuştur. Örneğin pandemi döneminde, koronavirüsten kaç kişinin öleceğine dair bahisler oynanırken, 1988 Avrupa Şampiyonası’nı izleyen ben, köyümde kahvede golü atacak oyuncunun numarasının tek mi, çift mi olacağına dair iddialara tanık olmuş biriyim. Yani kumar oynamak için zaman veya yer önemli değildir; yeter ki bir kişi oynamaya niyet etsin. Kumar bazen yalnızca şans, bazen ise biraz şans ve biraz beceridir. Ancak temel özelliği, sonucun kesinlikle bilinememesi ve öngörülememesidir. Bunu bir örnekle açıklayalım: Sekiz defa yazı tura atalım. Sizce şu seçeneklerden hangisi daha mantıklıdır? Hangisine bahis yapmayı tercih edersiniz?
•Sekiz defa yazı gelmesi
•Sekiz defa tura gelmesi
•Dört yazı, dört tura gelmesi
•İki yazı, altı tura gelmesi
Aslında hepsinin olasılığı aynıdır. Ancak çoğu kişi, “Sekiz defa üst üste yazı gelmez.” ya da “Sekiz defa üst üste tura gelmez.” diyerek karar verir. Peki, dokuzuncu atışı yapalım desek, hangisine bahis oynarsınız? Genellikle, sekiz defa yazı gelen insanlar dokuzuncu kez turaya oynama eğiliminde olur. Oysaki olasılık yine aynıdır. İşte kumarın en büyük özelliği, öngörülemez ve kestirilemez olmasıdır. Eskilerin tabiriyle, kumarda masa her zaman kazanır. Günümüzde en tehlikeli kumar türlerinden biri, canlı bahislerdir. Çünkü kısa sürede yoğun duygu değişimleri yaşanması, bağımlılığa zemin hazırlayan en önemli etkenlerden biridir. Bahis oynayan kişiler, kısa sürede sonuç alabilmenin getirdiği heyecan nedeniyle bağımlılık geliştirmeye daha yatkındır” diye konuştu.
Kumar Oynatanların Psikolojisi
Özellikle canlı bahislerin, yoğun duygular yaratarak bağımlılığı tetiklediğini ifade eden Psikiyatrist Zeren, kumar oynatanların da bu sistemin psikolojisini çok iyi bildiklerini söyleyerek “Kumar oynatanların amacı para kazanmaktır; hem de çok para kazanmak. Sizin yaşadığınız güçlükler ve zararlar onların umurunda değildir. Tek hedefleri, sizi mümkün olduğunca uzun süre ve büyük miktarlarla oyunda tutabilmektir. Sizin zayıflıklarınız onların gücü, sizin güçlü yanlarınız ise onların zaafıdır. Kumar oynatanların hedefi, oyuncuların kimliklerinin bilinmeden uzun süre oyun içinde kalmasını sağlamaktır. Bunun için de bol bol reklam yaparak, kumarı ve bahsi aklınıza getirmeye çalışırlar. Nasıl ki bir dönem fast food reklamları nedeniyle obezite oranları arttıysa, bugün de kumar reklamları nedeniyle bir nesil kumar bağımlısı olma riskiyle karşı karşıya. Özellikle gençler büyük bir risk altında. Bu yüzden onları korumamız ve önlem almamız gerekiyor. Bugün internet üzerinden oynanan oyunlar oldukça revaçta. Online kumarın avantajı, oynatanlar için oyuncuların fark edilmeden uzun süre oyun içinde kalmasıdır. Ayrıca anonimlik, paranın somut olarak görülmemesi, kredi kartı veya havale ile oynanması gibi etkenler, kaybın farkına daha geç varılmasına neden olur. Genellikle kişi, ancak ciddi maddi kayıplar yaşadığında durumun farkına varır. Kumar oynatanlar sürekli manipülasyon teknikleri kullanır. Örneğin:
•Kumarhaneleri labirent gibi tasarlarlar ki çıkışı kolay bulamayın.
•Tuvaletleri en uzak köşeye koyarlar ki oyunun içinde daha çok vakit geçirin.
•Bonuslar ve hediyeler sunarak oyun içinde kalmanızı sağlarlar.
•Kazanan kişileri anons ederek, sizde de kazanabileceğiniz algısını yaratırlar.
•Kumarhanelerde oksijen seviyesini artırarak, daha canlı ve enerjik hissetmenizi sağlarlar.
•Saat veya pencere bulundurmazlar ki zaman kavramınızı yitirin.
•Size bedava yemek ve içecek sunarak, ortamdan ayrılmanızı engellerler.
Kısacası, kumar oynatanlar sizin rahatınızı düşündüğü için değil, sizi daha fazla oynamaya teşvik etmek için bu yöntemlere başvurur. Unutmayın, bedava peynir yalnızca fare kapanında olur” dedi.
Kumar Oynayanların Psikolojisi
Kumar oynayan kişilerin kendilerini istisna olarak görme eğiliminde olduklarını, yersiz özgüvenin ve kontrol yanılsamasının bu süreçte büyük rol oynadığını belirten Zeren, “Kumar oynayanların psikolojisini anlamak için önce şu gerçeği kabul etmek gerekir: Kumar, kontrolün sizde olmadığı, sonucun öngörülemediği ve kazanma ihtimalinizin düşük olduğu bir sistemdir. Üstelik bu sistem, kumarın mantığını ve psikolojisini sizden daha iyi bilen insanlar tarafından yönetilmektedir. Kumar oynayan kişiler genellikle kendilerinin istisna olduğunu, sistemin dışında kaldıklarını ve kontrolün kendilerinde olduğunu düşünürler. Ancak bu, onların kaybetmesine neden olan en büyük yanılgıdır. Genellikle süreç şu şekilde ilerler:
1.Başlangıç Evresi: Kişi, önce küçük miktarlarla kazanır ve bu durum ona keyif verir. Kazanmayı kendi becerisiyle ilişkilendirerek, daha çok oynamaya başlar.
2.Kayıp Evresi: Kayıplar arttıkça kaygı, stres ve öfke başlar. Bu duyguları bastırmak için daha çok oynar. Borçlanır, kredi çeker veya başkalarından borç alır. Ancak aldığı parayı borcunu kapatmak yerine daha fazla kumar oynamak için kullanır.
3.Tükenme Evresi: Kişinin borçları artık çevrilemeyecek seviyeye ulaşır. Çaresizlik, depresyon ve intihar düşünceleri baş gösterebilir.
4.Vazgeçme Evresi: Kişi, kontrolü tamamen kaybeder ve rastgele oynar. Artık hayatında bir değer veya amaç kalmamıştır.
Kumar oynayan kişilerin en büyük psikolojik hatası, kendilerine duydukları yersiz özgüvendir. Şans oyunlarında kişi, sistemin sırrını çözdüğünü sanır. Beceri temelli oyunlarda ise kendisini çok iyi bir oyuncu, rakiplerini ise yetersiz olarak görür. Olumlu durumları abartırken, olumsuz durumları yok saymaya başlar. En büyük yanılgı ise kontrol yanılsamasıdır. Kişi, kontrolün tamamen kendi elinde olduğunu düşünerek oynamaya devam eder. Ancak bu, büyük kayıplara yol açan en büyük hatalardan biridir. Sonuç olarak kumar, oyuncuların psikolojisinden ve hatalarından faydalanarak kazanç sağlayan bir sistemdir” ifadelerini kullandı.
