IBAN uluslararası standartlara sahip bir banka hesap numarasıdır. Nakit taşımanın yerini alan bu hızlı para transferi son yıllarda çok kullanılmakta olup, para transferinde bankacılık sektörünün sağladığı büyük kolaylıktır.  Nakit yerine kredi kartı ile harcama yapmak, ıban ile para transferi gibi uygulamalar sayesinde nakit para taşımadan tüm ihtiyaçlar neredeyse hiç bankaya gitmeden gerçekleştirilmektedir.

Ülkemizin en büyük sorunu kayıt dışı ekonominin kayıtlı ekonomiye yaklaşması olduğu gerçeğidir. Aslına baktığımızda ekonomi kayıt dışı değil, vergi dışıdır. Kayıt dışı diye adlandırdığımız birçok işlem bankalar kanalıyla gerçekleşmektedir ki bu işlemlerin takip imkanı yapılabilir, yapılmaktadır. Nakit alışveriş ve ödemelerin ise takibi mümkün değildir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ıban hesaplarının yaygın ve yoğun denetime tabi tutulacağı, bakanlığın ıban ile ödemelerin peşine düşeceği haberi son günlerde yazılı ve görsel medyada sıklıkla paylaşılmaktadır.

Bakanlığın, fatura düzenlenmeyen satışlar ve hizmetler için farklı banka hesaplarına yapılan tahsilatların peşine düşmesi doğru bir uygulama olup, vergi kaçırılmasına yönelik her türlü faaliyetin önüne geçmesi görevidir.  Bunun altını çizmekle beraber, ıban ile para transferlerinin denetleneceği  ilgili ilgisiz bir çok kişiyi de endişeye düşürmüştür. Bu endişeyi taşıyan vatandaşların, işletmelerin bankalardan geçen ve sonuçta takip edilebilen para transferlerini  nakit işlem yaparak kayıt dışına yönlendireceği gerçeği ise düşünülmelidir.

Ekonomimizde dışarıdan destek almadan, borç bulmadan gerek vatandaşların, gerekse işletmelerin mevcudiyetini sürdürmesi zor hale gelmiştir.  Aileler, işletmeler  ödemelerinde zora düştüklerinde, birbirlerine destek olmaktadırlar.  Ödeme dengesinin bozulduğu zamanlarda, iki günlüğüne komşundan borç almak, kredi limiti yetmediğinde veya taksit sayısı az ise başka bir kredi kartı kullanmak günlük yaşamımızda hepimizin kullandığı yöntemlerdir.

Son günlerde konuşulan ve en çok gelen soru, “şu ödememizi ıban ile göndersek sorun olur mu?”dur.  Bu soruya verilecek cevap  ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamaları ışığında,  sorun olabilir olmalıdır. Bu soruya verilen cevabın  sonucu  ise naylon torbalara sarılmış, balya balya taşınan nakit para, kontrol edilemeyecek ve artan kayıt dışı ekonomi olacaktır.

Bankacılık sistemi üzerinden yapılan transferin denetleneceği endişesi neticesinde , uluslararası kayıt dışı para transferlerinde uygulanan, havala diye adlandırılan sisteme benzer bir sistem  yakın zamanda yurt içinde de uygulanmaya başlar ise şaşırmamak lazım. Havala, bulunduğunuz yerde gayri resmi bir işletme veya kişiye komisyon karşılığı teslim ettiğiniz nakit parayı, göndermek istediğiniz yer veya kişiye teslimini sağlayan bir sistemin adıdır. Doğal olarak transfer mesafeleri  uzadıkça,  nakit para taşıyarak transfer yapmak  riskli hale geleceğinden  yeni, farklı yöntemler üretilecektir.

Tahminim ise kamuoyuna ıbanların denetleneceğinin bağıra bağıra söylenmesinin faydadan çok zarar getireceği, kayıt dışı ekonomiyi arttıracağıdır. İzaha davet ile satışlarını belgelemeyenleri, tahsilatları başkaları adına yapanları uyarmak, cezalandırmak yolu var iken seçilen bu yolun doğru sonuçlar vermeyeceğini düşünüyorum. Iban korku ve endişesi, para transferlerinde yasal olmayan yollara başvurulmasını körükleyecektir. Muhtemelen nakit para taşınmasının güvenlik açısından yaratacağı olaylar da çoğalacaktır.