Sözlü Tarih Çalışması ile 25 Dede Yatır Tespit Edildi
Dr. Cihan Yalvar, kitap çalışmaları sırasında Yalova’da 25 farklı dede, yatır ve evliya mekânı tespit ettiklerini belirtti. 2023 yazında yapılan yeni bir çalışmayla birlikte, bu listeye bir yer daha eklendi. Yalova’nın Termal bölgesinde bulunan “Bineva Baba” isimli bir dede yatırın da keşfedildiğini duyurdu.
“Biz bu kitapta sözlü tarih çalışması yaparak Yalova’daki dede ve yatırları ortaya çıkarmaya çalıştık. 27 Temmuz 1302’de gerçekleşen ve Osman Bey’in Bizans ordusunu mağlup ettiği savaş sonrasında Türkmen akınlarının bu bölgeye yoğunlaştığını görüyoruz. Bu süreçte Alp Erenler olarak bilinen manevi şahsiyetler bölgeye gelerek hem bölgenin Türkleşmesini hem de İslamlaşmasını sağlamışlardır.” dedi.
Bineva Baba’nın Hikâyesi
Dr. Yalvar, Yalova’daki en önemli evliyanın Bineva Baba olduğunu ifade etti. Osmanlı kaynaklarında yer alan bilgilere göre, Bineva Baba tahta kılıcıyla Bizans askerlerinin karşısına çıkmış ve bu olay onun efsanevi bir şahsiyet olarak tanınmasını sağlamış.
“Bineva, Farsça ‘nasipsiz, kısmetsiz’ anlamına gelmektedir. Gerçek ismini bilmiyoruz, ancak Osmanlı kroniklerinde ve İdris-i Bitlisi’nin eserinde kendisinden bahsedilmektedir. Kaynaklarda anlatıldığına göre, Bineva Baba Termal Kaplıcaları bölgesinde Bizans askerleriyle karşılaşır ve onlara Müslüman olmalarını söyler. Bizans askerleri ona gülerek tahta kılıcıyla nasıl zarar verebileceğini sorgular. Ancak Bineva Baba, ‘Ya Allah, Bismillah’ diyerek tahta kılıcını savurur ve bir Bizans askerinin kellesini keser. Bunun üzerine Bizanslı askerler büyük bir şaşkınlık içinde İslamiyet’i kabul eder.”
Dr. Yalvar, geçtiğimiz yaz yapılan saha çalışmaları sonucunda Bineva Baba’nın mezarının Termal Kaplıcaları bölgesinde olduğunu kesinleştirdiklerini ve önümüzdeki dönemde burada bir türbe inşa edileceğini açıkladı.
Yalova’daki Evliya ve Dede Yatırları Korunuyor
Sözlü tarih çalışmaları sırasında bazı evliya mezarlarının zamanla kaybolduğunu belirten Dr. Cihan Yalvar, yapılan çalışmalarda %80’inin hâlâ korunduğunu söyledi. Özellikle Altınova, Çiftlikköy ve Termal bölgesinde bulunan Manav köylerinde bu tür yatırların yoğun olarak bulunduğunu belirtti.
“Manav köylerinde dede yatırlarının çok fazla olduğunu gördük. Örneğin, Kirazlı Köyü’nde üç farklı dede yatır yeri tespit ettik. Bu mezarların bazıları kaybolmuş olsa da köy ahalisi onların varlığını teyit etti. Yalova’daki köylerin yerleşim haritasını da bu çalışma kapsamında oluşturduk.”
Evliya Mezarlarının Yenilenmesi
Yalova İl Özel İdaresi’nin katkılarıyla bazı evliya mezarları yenilenmeye başlandı. Yaren Baba ve Kocababa’nın mezarları restore edilerek, bu alanlara bilgilendirici tabelalar eklendi. Önümüzdeki süreçte yeni tespit edilen dede yatırları da koruma altına alınarak gelecek nesillere aktarılması sağlanacak.
Dr. Cihan Yalvar, Yalova halkının manevi değerlerine sahip çıkmasının önemine vurgu yaparak, “Bu tür tarihi ve manevi eserler Yalova’nın kültürel mirasının bir parçasıdır. Hepimizin bu değerlere sahip çıkması gerekiyor.” dedi.
Yalova’daki dede yatırlarını ve evliyaları içeren bu kapsamlı çalışmanın ilerleyen yıllarda yeni saha araştırmalarıyla daha da genişletilmesi planlanıyor.
Vatandaşlar, bu önemli çalışmayı içeren kitabı Yalova İl Özel İdaresi’nden temin edebilirler.
