O yıllarda Cumhuriyet Köyleri genel adı altında yapılan ve uygulamaya konmaya başlanan 150 dolayında proje vardı. Atatürk’ünde bu projelere sıcak baktığı, desteklediği biliniyor. Bazı projeler uygulamaya konuldu ancak maddi imkansızlıklar nedeniyle tam olarak uygulanamadı. Projelerle modern köylerin temeli atılıyordu.
Köstence’den gemilerle gelen ve Subaşı köyünde iskan etmeleri kararlaştırılan göçmenlere bu projelerden biri uygulandı. Devletin desteği ile kerpiçten evler yapıldı. Çamurla sıvandı, kireçle badanaları yapıldı. Göçmenler canla başla evlerinin yapımında çalıştı. Devletin desteğiyle ve uyguladığı projeye uygun olarak yapılan bu evlere göçmenler tarafından “ATATÜRK EVLERİ” ismi verildi.
Yıllar geçti kerpiçten yapılan Atatürk Evleri yerine betonarme, tuğladan yapılan içlerinde sıhhi tesisat, elektrik tesisatı, ısıtma düzenleri olan daha modern evler yapılmaya başlandı. Ancak köyün ana projesine asla dokunulmadı. Geniş yolları, okul, cami gibi kamu alanları, spor sahaları, kültür binaları, köy meydanı ve tarımsal alanlarına dokunulmadı. Subaşı Beldesi günümüze kadar bir Cumhuriyet köyü olarak geldi ve yeni yerleşim alanları için çok iyi bir örnek teşkil etti.
Yalova’nın Altınova ilçesine bağlı güzel bir belde haline gelen Subaşı’nda Atatürk evlerinden bir tane kaldı. Köyün tarihçesinin en canlı tanığı olarak dimdik ayakta duruyor. Konu hakkında araştırma yapan akademisyenlerin gelerek inceledikleri fotoğraflarını çektikleri yakın tarihimizin örnek yapısı olarak geçmişe ışık tutuyor.
(Faruk Tezcan)
